Тун удахгүй нийслэлийн ой болно. Нийслэл хот 375 нас зооглох тэр өдөр “Их хотын хямдрал” нэртэй өдөрлөг болох ажээ. Хотын захирагчийн ажлын албанаас хоёр дахь жилдээ зохион байгуулж  буй эл хямдралтай худалдаанд үндэсний үйлдвэрлэгчид олноороо оролцохоо мэдэгджээ. Энэ бол мэдээж сайхан мэдээ. Хүмүүсийн санаачилсан сайхан бүхнийг баллуурдаж, харлуулах гэсэндээ бус санамж сэрэмж болгох үүднээс хэдэн зүйлийг онцлохыг хүсч байна. Үнэ дагаж чанар гэдэг үг бий. Хямдралтай нэрээр хугацаа нь дууссан, дуусах дөхсөн, хадгалалтын горим алдагдсан чанар муутай бүтээгдэхүүн, тэр дундаа хүнс хоол худалдаж, хэрэглэгчдээ гомдоодог жишээ олон бий. Үүнд мэдээж, мэргэжлийн хяналтынхан анхаарлаа хандуулах байх гэж найдаж байна.

Зах зээлийн хуулиар үйлдвэрээс гарсан бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн гар дээр хүртлээ чамгүй олон дамжлага туулж, тэр хэрээр үнэ ханш нь багадаа л 20-30 хувиар нэмэгдэж хүрдэг. Тиймээс үйлдвэрлэгчдийн хувьд түрээс, төлбөргүйгээр зохион байгуулах эл худалдаанд оролцож, бүтээгдэхүүнээ хямдруулан хэрэглэгчдэд хүргэх сонирхол мэдээж их бий. Үйлдвэрээс хэрэглэгч хүртэлх олон шат дамжлагыг алгасуулан зохион байгуулж байгаа болохоор үндэсний үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүн хямдаар хүрэх боломжтой гэж бид ойлгодог. Хөхүүрийн ам цаашилж, нүйтний ам наашилж буй энэ үед ноос, ноолуур, нэхий гээд хүйтэн сэрүүний улиралд өмсөх хувцсаа базаах гэж хүмүүс цаг заваа хугаслан, унаа машины зардал гарган байж Чингисийн талбайг зорих нь мэдээж. Гэтэл үндэсний гэх тодотголтой үйлдвэрүүд ч хэрэглэгчдийг  хямдралтай сагсандаа хэн ч хараад голохоор бараа хийж тавьчихаад,  хүний сонирхол татахуйц хэрэгцээт барааг огт хямдруулдаггүй “хурган заль”-тайг мартаж болохгүй.

Импортлогчдын хувьд ч эргэлзээтэй зүйл олон бий. Жирийн үед ямар үнэ ханштай худалдаалдагийг  хэрэглэгчид тэр бүр анзаардаггүй. Үүнийг далимдуулан ердийн үнээ өсгөж тавиад, буцааж хямдруулдаг гэх гомдол хэд хэдэн нэр бүхий дэлгүүрүүдэд өмнө нь гарч байсан. Түүн шиг “хулхи хямдрал”-аар хэрэглэгчдээ бүү молигодоосой.  Задгай талбайн зад хямдрал нэрээр олон газарт зохион байгуулдаг худалдаа үйлчилгээнээс хараад байхад өргөн хэрэглээний бараа тэр дундаа цахилгаан бараа, гутал хувцас нь дийлэнхдээ загвар хуучин, чанар маруухан байх нь бий. Чанар, өнгө үзэмж сайтай, орчин үеийн загвар хийцтэй нь хэт өндөр үнэтэй байдаг нь гачлантай. Ялангуяа АНУ-аас импортлон оруулж ирж буй брэндийн гэх тодотголтой бараа бүтээгдэхүүн хэд нугалсан өндөр үнэтэй байдаг нь харамсмаар. Мэдээж, тэндэх үнийг эндэхтэй  зүйрлүүлэх аргагүй.  Гэвч манай улсад  албан ёсоор ажиллаж буй дистрибьютер /чухамдаа яг албан ёсных эсэхийг хэн ч нотлоогүй/ компаниуд нь хүртэл хэд дахин нугалсан үнээр бараагаа худалдаж байгааг хэрхэн ойлгох вэ. “Хэрэглэгч нь байсаар байхад хэрэглэдэггүй нь дуугай л бай, холуур яв” гэсэн бардам зантай импортлогчид их хотын хямдралыг хярамцаг болгох магадлалтайг дурдахад илүүдэх юун.

Нийслэлийн өдөрт зориулан зарлаж буй хямдрал жинхнээсээ байгаасай, жирийн иргэдэд өгөөжтэй, хүмүүс энэ өдрийг тэсэн ядан хүлээдэг байгаасай. “Цаг цагт нэг цадна, цагаан сараар нэг цадна” гэдэг шиг нийслэлийн өдрөөрөө жинхэнээсээ хямдарсан бараа, бүтээгдэхүүнээр үйлчлүүлдэг жишиг тогтвол хичнээн сайхан. Хөгжингүй орнуудад тэр дундаа Америкт л гэхэд бараа бүтээгдэхүүн хэрхэн хямдардгийг нүдээрээ үзсэн хүмүүс гайхашрах юм билээ. Ялангуяа үндэсний баяр болоод шинэ жилийн өмнөх хямдралыг сая сая америкчуудаас гадна хөрш зэргэлдээ улс орныхон ч хүсэн хүлээдэг гэсэн.

Монголд хаданд гарсан үнэтэй брэндийн хувцас, өргөн хэрэглээний бараа Америкт захын хүн худалдаад авчихаар боломжийн үнэтэй байдаг юм билээ. Ялангуяа спорт хувцас, залуучуудын нүдээ ухаад өгөх нь холгүй сонирхдог пүүзнүүд Монголд зарагдаж байгаагаас хоёр дахин хямд юм билээ. Учир нь америкчууд нийтийн биеийн тамир гээчийг утгаар нь хөгжүүлсэн. Эрүүл мэндийн үйлчилгээ асар өндөр үнэтэй, “Өвдсөнөөс үхсэн нь дээр” шахуу байдгаас эрүүл мэндээ хамгаалахын тулд хүүхэд ахуй наснаасаа анхаарч эхэлдэг. Тарган, туранхай, залуу хөгшингүй цөм спортоор хичээллэнэ. Тиймээс брэндийн пүүз тэдний хувьд гангараа бус хэрэглээ. Мөн гайхмаар хямдхан барааны нэг нь гэр ахуйн бараа. Ахуйн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн хямд, чанартай болохоор эзэгтэй нар эрүүл ахуйн талаас айх зүйлгүй аж төрдөг.  Авсан өгсөндөө өлзийтэй худалдааг тэнд цогцлоож чаджээ.

Бид ч бас тийм л баймаар байна. Авдаг цалин нь бусдаас хэд дахин бага атал иддэг хоол, өмсдөг хувцас нь хэд дахин үнэтэй байгаад үйлдвэрлэгч, импортлогчдын хувь нэмэр бас бий. Тйиээс хэрэглэгчдээ “Хаан” зэрэгт дээдлэхээ байг гэхэд найз нөхрийн ёсоор чин үнэнч хандаж, хямралыг хямдралаар туулбал яасан юм бэ. 

Ямар компаниуд хэдэн хувийн хямдрал зарлав?

“Их хотын хямдрал 375” өдөрлөгт үндэсний томоохон үйлдвэрлэгч, худалдаа үйлчилгээ эрхлэгч 100 гаруй аж ахуй нэгжүүд оролцож, 20-50 хувийн хямдралтай, урамшуулалтай, бэлэгтэй худалдаа явуулна гэдгээ саяхан мэдэгдсэн. Тухайлбал:  “Дархан нэхий” ХК -50 хувь, “Буян” ХХК өөрийн үйлвэрийн 100 нэр төрлийн барааг -50 хувь, “BEST SHOES” ХХК -50 хувь, “Эксклюзив” ХХК бүх бараандаа -50 хувь, “Саян-Уул” ХХК мах махан бүтээгдэхүүндээ 20 хувь, “Талх чихэр”, “Өгөөж чихэр боов”, Транс трейд”, “Мах-Импекс”, “Очир дагинас”, “MCS кока кола” ХХК, “Миш маш” ХХК, “Тесо” корпораци, “Сүү”, “Алтантариа” ХХК, “НВЦ” ХХК-иуд Нийслэлийнхээ төрсөн өдрийн баяраар иргэддээ хямдрал, бэлэгтэй худалдаагаар үйлчлэх юм.  Мөн Боса худалдааны төв өөрийн байрандаа 50 хувь, Үсчин,гоо сайхны газрууд  хямдралтай тарифаар иргэдэд үйлчилнэ. 

Дүүргүүдэд ч бас хямдралтай худалдаа болно

Энэхүү хямдрхалтай худалдааг нийслэлийн төв талбайгаас гадна дүүрэг бүрд зохион байгуулах юм байна. Дүүргүүдийн худалдаа:

-Хан-Уул дүүргийн 5 дугаар хороо “Яармаг” худалдааны төвийн гадна талбайд

-Сүхбаатар дүүргийн 4 дүгээр хороо Цэрэндоржийн гудамж

-Сонгинохайрхан дүүргийн 14 дүгээр хороо “Цамбагарав” худалдааны төвийн гадна талбайд

– Баянгол дүүргийн 15 дугаар хороо Энэбишийн өргөн чөлөө Байгаль эх цогцолборын гадна талбайд, 19 дүгээр хороо Ард Аюушийн гудамж “Смарт” худалдааны төвийн гадна талбайд

– Чингэлтэй дүүрэг 5 дугаар хороо Тусгаар тогтнолын талбайд,

-Баянзүрх дүүрэг 4 дүгээр хороо Жуковын нэрэмжит талбайд тус тус болох гэнэ.

Хямдралтай худалдааны үеэр шувууны аж ахуй эрхэлдэг “НВЦ” ХХК таван метрийн  диаметртэй хамгийн том омлет хийж нийслэлийнхэнтэй сюрприз барихын сацуу залуу тахианы тэжээллэг өндгөө 180 төгрөгөөр худалдаалах ажээ. Мөн  Арьс ширний холбооноос нийслэлийн ойг тохиолдуулан 375 хос арьсан бээлийг 50 хувийн хямдралтай борлуулах зэргээр гэнэтийн бэлэг олонтой баяр болгохоор зорьж буйгаа албаныхан мэдээлэв.

Д.ЦЭЭНЭ